1945 елда Фәннәр академиясенең Казан бүлеге каршында Казан биология институты буларак эшли, 1963-1970 елларда Казан университеты каршында ачыла. Институт хәзерге исемен 1998 елда гына ала. Институт 3 бүлектән һәм 9 лабораториядән тора.
Эшчәнлек юнәлешләре:
күзәнәкнең әйләнә-тирә мохиттән һәм үз эченнән сигналлар алу, эшкәртү һәм тапшыру сәләтен өйрәнү, бу үсемлекләрнең җайлашуы һәм сәламәтлеге өчен бик мөһим;
үсемлек күзәнәкләренең зураюын, үзенчәлекле функцияләр һәм структуралар алуын;
тере организмнарда химик реакцияләрне тизләтүче аксым матдәләрен – ферментларны;
күзәнәкләрнең үзара тәэсирен;
нерв күзәнәкләрен;
сизү органнарында махсус рецепторлар ярдәмендә тәмнәрнең, исләрнең һәм башка тынычсызлагычларның ничек кабул ителүен;
төрле матдәләрнең күзәнәкләр эченә үтеп керүен өйрәнү.
Башта институт туфракны өйрәнү, агрохимия, үсемлекләр физиологиясе, зоология һәм хайваннар физиологиясе белән шөгыльләнә. Үсемлекләрнең су режимы буенча тикшеренүләр үткәрелә, Идел-Кама төбәгендәге хайваннар һәм үсемлекләр өйрәнелә. 1980 нче елларда тикшеренүләр заманча юнәлеш ала. 1993 елда институтның экология бүлеге Татарстан Фәннәр академиясенең табигый системалар экологиясе институтының бер өлешенә әйләнә.
Институтның төп ачышлары күзәнәкләр тормышы белән бәйле.
РФА КНҮ мәшһүр коллективка ия. Институтта Россия Фәннәр академиясенең һәм Татарстан Фәннәр академиясенең 2 академигы, Татарстан Фәннәр академиясенең 1 мөхбир-әгъзасы (галимнәр җәмгыятенең кече әгъзасы) һәм Россия Фәннәр академиясенең 1 мөхбир-әгъзасы, 19 фән докторы эшли.