А. Х. ХАЛИКОВ ИСЕМЕНДӘГЕ АРХЕОЛОГИЯ ИНСТИТУТЫ

А.Х.Халиков исемендәге археология институты – Татарстан Республикасында археологияне өйрәнә торган фәнни учреждение. Ул төбәкнең тарихи мирасын сакларга булыша.

Альфред Хәсән улы Халиков (1929-1994) – тарихчы һәм археолог, татар халкы турында күп хезмәтләр авторы, профессор, тарих фәннәре докторы, Татарстан Фәннәр академиясенең мөхбир әгъзасы. Халиков археология мәктәбенә нигез сала, Биләр шәһәрлеген һәм борынгы болгарлар чоры каберлекләрен тикшерү белән җитәкчелек итә.

Институт Татарстан Фәннәр академиясе составына керә.

А.Х. Халиков исемендәге Археология институты 2014 елда Милли археологик тикшеренүләр үзәге, Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты һәм Татарстан археология музее нигезендә төзелә. Аның тарихы археолог Н. Ф.Калининның 1942 елда ТАССР Министрлар Советы каршындагы Тел, әдәбият һәм тарих институтындагы эшеннән башлана.

Институт сигез бүлектән тора, аларда 116 хезмәткәр эшли, шул исәптән 65 фәнни хезмәткәр (РФА һәм ТР ФА мөхбир әгъзалары, тарих фәннәре докторлары һәм кандидатлары). Бу Россиянең Европа өлешендәге иң алдынгы өч археология учреждениесеннән берсе һәм Идел буенда шундый бердәнбер институт. Тикшеренүләренең төп юнәлешләре - Урал-Идел буе археологик культураларын, Идел-Урал төбәге халыклары тарихын, Бөек ефәк юлын, Татарстан археологиясен өйрәнү.

Институт иң кирәкле фәнни тикшеренүләрне ачыклый, эш планнарын төзи, Татарстан тарихын һәм мәдәниятен өйрәнә. Ул шулай ук тарихи һәйкәлләрнең сакланышын күзәтә, мирасны саклауны яхшырта, законнар һәм программалар төзи, музейлар һәм архивлар белән идарә итә. Институт археологик табылдыкларны саклый, аларны анализлый һәм кешеләргә республика тарихын яхшырак өйрәтә алырлык итеп эшләү мөмкинлекләрен эзли.

Институтта Идел буендагы археологик һәйкәлләрнең электрон мәгълүмат базасы төзелә. 2013 елда Болгарда Халыкара археологик тикшеренүләр үзәге ачыла. 2014 елда Казан федераль университеты белән берлектә Халыкара кыр археология мәктәбе оештырыла. Ул яшь тикшеренүчеләр өчен Россиядә беренче фән-мәгариф үзәгенә әйләнә.

2012 елдан институтта «Поволжская археология» һәм «Археология Евразийских степей» журналлары чыгарыла. Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең Мәрҗани исемендәге Тарих институты белән берлектә «Нумизматика Золотой Орды» (нумизматика – акчалар тарихын өйрәнү) еллык басмасы, мәкаләләр җыентыклары сериясе һәм халыкара очрашулар материаллары нәшер ителә.